Στο κέντρο της αιτωλικής γης, στην καρδιά της ορεινής Τριχωνίδας, κοντά στην πρωτεύουσα της Αιτωλικής Συμπολιτείας, το ιστορικό Θέρμο, εκεί που συναντώνται τα όρια τριών επαρχιών (Μεσολογγίου, Τριχωνίδας και Ναυπακτίας) στο ύψος των 1.021 μέτρων, υψώνεται το δασωμένο βουνό της Ανάληψης με το ομώνυμο χωριό Ανάληψη. Το βουνό αυτό, που αποτελεί συνέχεια και απόληξη της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα, ή των αιτωλικών Άλπεων(όπως λέγονται από πολλούς τα βουνά της Αιτωλίας), δεσπόζει πραγματικός βιγλάτορας σε ολόκληρη τη γύρω περιοχή αλλά και στην πανέμορφη γαλάζια λίμνη Τριχωνίδα. Σε μια από τις καταπράσινες πλαγιές του,στα βοριοδυτικά και σε υψόμετρο από 500 έως 700 μέτρα, απλώνεται αμφιθεατρικά το ομώνυμο ιστορικό χωριό. Απέχει από το Θέρμο 15 χιλιόμετρα,από το Αγρίνιο 45 και από τη Ναύπακτο 27.Είναι πολύ κοντά στο Θέρμο κι έχει ως γειτονικά χωριά: το Καλούδι, το Πετροχώρι, τα Σιταράλωνα, το Χάνι Μπανιά, τα Δουνέικα, τον Αβαρίκο και τον Πόρο.
Από τις αρχές του 20ού αιώνα το χωριό(Ανάληψη) παρουσίασε πληθυσμιακή έκρηξη με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να ξεπεράσουν τις 2.000 και να αναπτυχθούν σε όλες τις πλαγιές του βουνού, στον κάμπο και στους γύρω λόφους. Συνοικισμοί όπως Μετόχι, Παλιουριάς, Καημένα Αμπέλια, Λιβάδι, Τραγάνα, Πούλιανη, Φλεσουριάς και άλλοι μικρότεροι, έσφιζαν από ζωή και ανέπτυξαν σπουδαία κτηνοτροφία.(Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 ήταν δηλωμένα στην κοινότητα 35.000 αιγοπρόβατα). Σε αυτό βοήθησε η τεράστια έκταση στην οποία είναι απλωμένο το χωριό(περισσοτερα από 35,259 τετρ. χλμ.,που το καθιστούν ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση χωριά των Βαλκανίων).
Ο τεράστιος ανοικτός ορίζοντας παρέχει ατελείωτη θέα προς τις λίμνες Τριχωνίδα, Λυσιμαχία, Οζερός και απίστευτης ομορφιάς ηλιοβασιλέματα, που γαληνεύουν την ψυχή κάθε επισκέπτη. Αυτή η απαράμιλλη ομορφιά έκανε τον Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο σε μια επίσκεψη του στο χωριό τη δεκαετία του `50, να του δώσει το προσωνύμιο «Το μπαλκόνι της Τριχωνίδας». Ο τίτλος άρεσε και έμεινε,ενώ τα τελευταία χρόνια προσπαθούν να τον οικειοποιηθούν και άλλα χωριά της περιοχής.
Το βαθύ φαράγγι του Εύηνου (Φίδαρη) ποταμού ανατολικά και νότια του χωριού και οι κατακόρυφοι γκρεμοί που ξεπερνούν τα 500μέτρα βάθος (Κοκκινόβραχος, Γατοκρέμασμα και Φακή) πρέπει να απασχολήσουν τους αρμόδιους και τους ειδικούς, ώστε να ανακυρήξουν την περιοχή «Μνημείο της φύσης».
Η παλιά Ανάληψη (Δερβέκιστα) ήταν το μέρος στο οποίο ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, την περίοδο της επανάστασης του 1821, και πιο συγκεκριμένα το 1825, έστησε το στρατόπεδο του, με 5.000 άντρες περίπου και με κύριο στόχο του την ενίσχυση του πολιορκούμενου Μεσολογγίου...
Το βράδυ της εξόδου σώμα αντρών του στρατοπέδου της Δερβέκιστας, υπό την αρχηγία του Κώστα Μπότσαρη περίμενε τους εξοδίτες στο Ζυγό. Από αυτό το σημείο βοήθησαν πολύ γιατί χτυπούσαν από πίσω τους Τούρκους (θα βοηθούσαν πολύ περισσότερο εάν είχαν κινηθεί πιο οργανωμένα)...
Μεγάλο μέρος του χωριού καταστράφηκε από το σεισμό της 31ης Δεκεμβρίου 1975. Τότε και το χωριό Ανάληψη, πήρε τη σημερινή του μορφή. Οι κάτοικοι από όλους τους οικισμούς έφτιαξαν καινούρια σπίτια στο κέντρο του χωριού, κι όχι μόνο, και δημιουργήθηκαν νέες γειτονιές όπως της Αγίας Παρασκευής, του προφήτη Ηλία και του Κουκουπλάι...
Σημαντικό μνημείο είναι η Ιερά Mονή του Ιωάννου του Προδρόμου, την οποία επισκέπτονταν συχνά ο Άγιος Kοσμάς ο Αιτωλός. Η ίδρυσή της, σύμφωνα με πατριαρχικό σιγίλιο, χρονολογείται στο 12ο αιώνα κι ο ναός της, σταυρεπίστεγος με τρούλο και καμάρες στις κεραίες, χτίστηκε περί το 1450 κι ανακαινίστηκε το 1802 επί ηγουμένου Παναρέτου. Το μοναστήρι του Προδρόμου έγινε ξακουστό και παρέμεινε γνωστό για τη δράση του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Μαζί με τα Μοναστήρια του Προυσού και της Τατάρνας ήταν τα μεγαλύτερα στην περιοχή της Δυτικής Ρούμελης. Αναστηλώθηκε πλήρως μετά από μελέτη του χωριανού μας αρχιτέκτονα, Βασιλόπουλου Αντώνη.
Η μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, προστάτη του χωριού, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου. Στις αρχές του 16ου αιώνα ασκήτευσε εδώ, ο Άγιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυρας, σε ασκηταριό που βρίσκεται στα ανατολικά του Μοναστηριού κοντά στο ποτάμι. Μαζί του, οι μάρτυρες και μαθητές αυτού, Ιάκωβος ο διάκονος και Διονύσιος ο μοναχός. Στον Αϊ Γιάννη μόνασε κι ο Άγιος Θεωνάς, μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.
Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος (1700-1849-1930), ο οποίος είναι το κέντρο της ζωής του χωριού!
Υπάρχουν, επίσης, τα ξωκλήσια της Αναλήψεως, του Προφήτη Ηλία, το νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής (1643-1907), του Αγίου Γεωργίου(η αρχαιότερη), της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Αθανασίου, των Αγίων Αποστόλων, της Παναγίας Προυσιώτισσας, του Αγίου Ιακώβου του νέου.
Το χωριό γενικά είχε κι έχει πάρα πολλές πηγές νερού και πολλές βρύσες, είναι περίπου 80. Σε κάθε γειτονιά υπάρχει πηγή. Οι πιο γνωστές είναι του Κεφαλοβρύσου, όπου εδώ και δέκα χρόνια ο Σύλλογος Αναληψιωτών Αιτωλίας πραγματοποιεί το ετήσιο μεγάλο αντάμωμα των Αναληψιωτών, που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συμμετοχή της νεολαίας, μαζί με της Μανανερούς τροφοδοτούσε τους τρεις νερόμυλους, Άλλες πηγές με βρύσες είναι: η Σιμιγδάλη, ο Κάλανος, τα Πετρέικα, η Κοκκινόβρυση, η Λουρίδα, η Γουρνούλα, του Καϊλη κ.ά.
Οι Αναληψιώτες αγαπούσαν τα γράμματα και ήθελαν τα παιδιά τους να μορφώνονται. Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας έχουμε στοιχεία ότι τα παιδιά πήγαιναν στο μοναστήρι για μόρφωση και επίσης έχουμε τα ονόματα δύο δασκάλων του χωριού της εποχής . Πολλά Δερβιστιανόπουλα έκαναν μέχρι και 2 ώρες δρόμο, συνήθως ξυπόλυτα, για πάνε σχολείο.
Η Ανάληψη πριν το μεγάλο κύμα της μετανάστευσης διατηρούσε τέσσερα (4) Δημοτικά Σχολεία.
Τη δεκαετία του 1950 το κεντρικό Δημοτικό Σχολείο Αναλήψεως (1930) είχε περί τους 200 μαθητές, της Κόφτρας περίπου 65-75 μαθητές, της Πούλιανης περί τους 60-65 μαθητές και των Καμμένων Αμπελίων, όταν πρωτολειτούργησε (το έτος 1965), είχε 23 μαθητές.
Σε παλιότερες εποχές και στην παλιά Δερβέκιστα (1923-1929) λειτούργησε και το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Δερβεκίστης, που είχε 80-90 μαθήτριες καθώς και σχολείο αρρένων.
Η ζωή στην Ανάληψη ήταν και είναι όπως σε κάθε ορεινό χωριό. Βασικές ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η γεωργία και μέχρι το 2000 περίπου καλλιεργούνταν και καπνά. Παλαιότερα υπήρχαν αρκετοί ελεύθεροι επαγγελματίες. Είχε γιατρό, ταχυδρόμο, χωροφυλακή, παντοπωλεία, κρεοπωλεία, σιδηρουργεία και κάποια εμπορικά καταστήματα. Αποτελούσε το εμπορικό κέντρο της περιοχής και πολλά κορίτσια από τα γύρω χωριά έρχονταν εδώ για να αγοράσουν τα προικιά τους.
Το χωριό έβγαλε και βγάζει πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, πολλούς δασκάλους, αστυνομικούς αλλά και προσωπικότητες που αναδείχθηκαν σε υψηλές θέσεις.
Για παράδειγμα η φωτογραφία του 1930 με τους Δημήτρη (Τάκη) Δημητρακάκη – δικηγόρος και καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς, Βασίλης Δημητρακάκης (πατέρας του Τίμου και της Ελένης) Πρόεδρος Εφετών, Γιώργος Κασόλας Αστυνομικός Διευθυντής, Κων/νος Δημητρακάκης Πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (διετέλεσε και Υπουργός Δικαιοσύνης στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Γεωργακοπούλου), ο Στρατηγός Περικλής Σπυρόπουλος που αναστήλωσε κι όλες τις βρύσες του χωριού, ο Αναστάσιος Ακρίδας (από το Θέρμο) δικηγόρος – πολιτευτής, ο Νίκος Καρκαντζός (από το Θέρμο) Εφέτης, ο Κατσίκας (από Ναύπακτο), ο Νίκος Τσολοδήμος δάσκαλος και τα δυο μικρά αδελφάκια ο Τίμος, ο μετέπειτα Αντιπρόεδρος Συμβουλίου Επικρατείας και η Ελένη δικαστικός υπάλληλος.
Ένας ακόμα Αναληψιώτης που είμαστε περήφανοι γι’ αυτόν είναι ο βραβευμένος συγγραφέας Μήτσος Κασόλας, με πλούσιο συγγραφικό έργο που περιλαμβάνει και την τριλογία: ο Πρίγκιπας, ο Θησαυρός της Αγγελίνας και η Γερακίνα, η οποία τριλογία αναφέρεται σε πρόσωπα και βιώματα του συγγραφέα από τη ζωή του στο χωριό. Τα δύο εξ αυτών έχουν γίνει και τηλεοπτικές σειρές από την ΕΡΤ1.
Γέννηση: τα μωρά πλύσιμο με ζεστό νερό, αλάτι και ζάχαρη, στον αφαλό σκρούμπο (καμμένο μάλλινο ύφασμα)
Βάφτιση: σπίτι ή εκκλησία, η μάνα όχι
Εκπαίδευση: σε παλιότερες εποχές τα περισσότερα παιδιά του χωριού πήγαιναν στο σχολείο, βαδίζοντας ακόμα και 2 ώρες δρόμο και πολλές φορές ξυπόλυτα.
Στράτευση : πάντα τραπέζι γλέντι στο σπίτι την παραμονή.
Γάμος: μία εβδομάδα κρατούσαν οι ετοιμασίες (λεπτομέρειες πιο κάτω)
Θάνατος: όπως παντού.